Biegunki cieląt. Jak zapobiegać i leczyć.
Biegunki, obok innych chorób układu pokarmowego, stanowią główną przyczynę problemów zdrowotnych cieląt. Występują one z różnych powodów, ale najważniejsze z nich to: niewłaściwe karmienie siarą, mlekiem lub preparatami mlekozastępczymi, złe warunki mikroklimatyczne oraz zakażenia bakteryjne i wirusowe.
Biegunka to objaw zakłóconego funkcjonowania układu pokarmowego, prowadzący do odwodnienia organizmu, co sprawia, że jest ona szczególnie groźna. Brak ciągłego nadzoru nad zwierzętami przez kilka godzin może spowodować utratę cennych elektrolitów i zwiększone ryzyko odwodnienia, co może skutkować upadkiem cieląt. Skuteczność leczenia i rekonwalescencja zależą głównie od szybkiego rozpoznania, kondycji cieląt i przyczyn zaburzenia. Warto zauważyć, że nawet po skutecznym leczeniu, wzrost i rozwój młodych zwierząt mogą być znacznie ograniczone. Jeśli chodzi o patogeny, to najczęstsze przyczyny biegunek to bakterie Escherichia coli i Salmonella, pierwotniaki Cryptosporidium, kokcydie Eimeria, a także rotawirusy i koronawirusy, które wykazują wysokie powinowactwo do nabłonka jelit. Ważne jest zrozumienie, że większa podatność na infekcje u cieląt wynika z osłabienia bariery immunologicznej organizmu. Dlatego tak ważne jest podanie siary zwierzęciu jak najszybciej po porodzie. Poza wartościami immunologicznymi, istotne są również cechy organoleptyczne siary. Powinna być gęsta i żółtawa. Siara od krów po niewłaściwym zasuszeniu może zawierać domieszkę krwi, co wskazuje na stan zapalny gruczołu mlekowego. Jej stosowanie może znacznie zwiększać ryzyko biegunek. Ważne jest również odpowiednie dawkowanie i sposób podawania siary. Z powodu ograniczonej pojemności żołądka i potrzeby utworzenia rynienki przełykowej, cielę powinno otrzymać nie więcej niż 2 litry siary podanej z butelki lub wiadra ze smoczkiem w pierwszych godzinach życia. Starszym cielętom karmionym mlekiem lub preparatami mlekozastępczymi, nie powinno podawać się więcej niż 3 litry jednorazowo, aby uniknąć kwasicy. Młodsze cielęta powinny być karmione częściej, od czterech do trzech razy dziennie, a wielkość porcji dostosowana do wieku. Kluczowym czynnikiem wpływającym na przyswajanie składników odżywczych, zwłaszcza siary, jest jej odpowiednia temperatura, która powinna wynosić co najmniej 35°C.
Kolejnym ważnym czynnikiem wpływającym na powstawanie biegunek są warunki środowiskowe. W stajniach, które nie są regularnie dezynfekowane, o wysokiej wilgotności i dużym zagęszczeniu zwierząt, łatwiej dochodzi do gromadzenia i rozprzestrzeniania się patogenów.
Rozpoznanie i postępowanie w przypadku chorych cieląt Na początku biegunki u cieląt objawiają się rozrzedzonym kałem i osłabieniem. W bardziej zaawansowanych przypadkach dochodzi do wzrostu temperatury ciała oraz utraty apetytu, co objawia się brakiem odruchu ssania. Hodowcy często, zauważając schorzenie na wczesnym etapie, całkowicie zaprzestają podawania siary, mleka lub preparatów mlekozastępczych, sądząc, że pogarsza to stan cieląt. Jest to błędne myślenie. Pokarm płynny dostarcza nie tylko niezbędnych składników odżywczych, ale również biologicznie aktywnych substancji wspomagających regenerację uszkodzonego nabłonka jelit. Odpowiednia ilość pokarmu jest jednak kwestią dyskusyjną. Przy biegunce zaleca się zmniejszenie objętości podawanego pokarmu o 1/3, aby uniknąć kwasicy. Dobrym rozwiązaniem jest stosowanie środków przeciwbiegunkowych o kompleksowym składzie – ze względu na intensywną utratę składników mineralnych i ryzyko odwodnienia. Przykładami takich preparatów są Diablock i Calfix marki Ruminta, które zawierają elektrolity, substancje odżywcze oraz pektyny. Pektyny, będące rozpuszczalnym błonnikiem pokarmowym, tworzą żel w kwaśnym środowisku, co pozwala na zagęszczenie treści pokarmowej i stabilizację jej przepływu. Dodatkowo, żelowa konsystencja chroni błonę śluzową jelit przed atakami patogenów. Wymienione preparaty są również źródłem witamin wspierających układ immunologiczny, a ich wysoka koncentracja i przyswajalność pomagają utrzymać prawidłową kondycję cieląt. Dodatkowym wsparciem przy biegunkach są preparaty nawadniające, takie jak Ecolyte. Należy pamiętać, że powinny być podawane naprzemiennie z mlekiem przy zachowaniu odpowiednich odstępów czasowych. Eksperci zalecają, aby elektrolity podawać nie później niż 3 godziny przed karmieniem płynnym pokarmem, aby uniknąć podwyższenia pH żołądka, co mogłoby obniżyć skuteczność wykorzystania białka.
Po przebytej biegunce ważne jest szybkie odbudowanie strat powstałych w jej trakcie. Zaleca się stosowanie preparatów zawierających witaminy, minerały i aminokwasy, które uzupełnią niedobory i pomogą cielętom szybko wrócić do pełnej sprawności.
